STANISLAW WYSPIANSKI- biografia

Stanisław Wyspiański uradził się 15.01.1869r. w Krakowie. Zmarł 28.11.1907r. także w Krakowie. Jego ojciec Franciszek, był rzeżbiarzem. Stanisław od 1880r. wychowywał sie u krewnych. Uczęszczał do gimnazjum św.Anny. W 1887r. rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1887-1890 uczęszczał na Uniwersytet Jagielloński, gdzie słuchał wykładów z historii sztuki, historii i literatury. W 1890r. odbył podróż, wiodącą przez Włochy i Szwajcarie do Francji, a stamtąd do Niemiec i Pragi czeskiej. W latach 1891-1894 trzykrotnie przebywał w Paryżu. W ty, okresie dużo malował a równocześnie coraz więcej uwagi pośwęcał teatrowi. W sierpniu 1894r. powrócił do Krakowa. Nawiązał współprace z Teatrem Miejskim. Początkowo pracował w teatrze jako malarz-dekorator, ale szybko rozwinął swą twórczość dramatyczną. W 1902r. zostal docentem Akademii Sztuk Pięknych a w 1905r. - radnym miasta Krakowa. Należał do inicjatorów sztuki stosowanej , projektując wnętrza i meble. Około 1905r. zapadł ciężko na zdrowiu i osiadł w podkrakowskich Węgrzcach. Został pochowany na Skałce, w krypcie zasłużonych.
Stanisław Wyspiański był jednym z głównych twórców przełomu w sztuce polskiej na pograniczu XIX i XX wieku. Równocześnie był w swych koncepcjach inscenizacyjnych rzeczywistym reformatorem teatru i dramatu polskiego. Jego wczesne utwory dramatyczne ukształtowały sie pod wpływami obcymi. Jednak od samego początku twórczości dramatycznej dążył do stworzenia dramatu monumentalnego, podejmującego tradycję dramaturgii romantycznej. Sięgał on do tematów i problemów zakorzenionych właśnie w epoce romantyzmu, wprowadzał on też wprost na scene postacie wielkich twórców romantycznych. Ukszałtowanie głuwnie w okresie niewoli politycznej mity narodowe zjawiaja się w dramatach Wyspiańskiego obok wielkich mitów kultury śródziemnomorskiej, głównie antycznej Grecji. Rozwijał on też refleksje historyczną nad dziejami narodu w ich legendarnych początkach. Do współdziałania w tworzeniu dzieł teatralnych powoływał on architekturę, malarstwo, muzykę, słowo oraz grę aktorską. Jego dramaty posiadały strukturę wielopłaszczyznową. Wraz z innymi formami twórczości powstawały też wiersze liryczne: melancholijne, refleksyjne, ironiczne, mające charakter osobistych zwierzeń. Do najbardziej znanych uworów Stanisława Wyspiańskiego zaliczamy : "Wesele", "Warszawianka", "Wyzwolenie", "Lelewel", "Noc listopadowa" i "Powrót Odysa". Poza tym Wyspiański był twórcą witraży w katedrze wawelskiej oraz w kościele Franciszkanów w Krakowie.